Po 75 latach staraniem burmistrza Jerzego Kocója wróciły do Błażowej dwa pergaminowe zwoje Tory – bezcennych dokumentów błażowskiej gminy żydowskiej

Opiekę nad zabezpieczonymi archiwaliami sprawuje obecnie Gminny Ośrodek Kultury. Bedzie je eksponował w Muzeum Pisanki oraz na wystawach, konferencjach, festynach.

Historia egzemplarzy Tory jest częścią wydarzeń II wojny światowej na tych terenach.

W 1942 r. wyniku zarządzenia władz niemieckich nastąpiło w całej Polsce przesiedlenie społeczności żydowskiej do wyznaczonych miejsc. Błażowscy Żydzi musieli się udać do getta w Rzeszowie, skąd byli kierowani do obozów zagłady na śmierć.

W miasteczku zapanował popłoch. Wyrzucano z domów i sklepów bogatych Żydów, mordowano protestujących, znęcano się nad kobietami zgromadzonymi w dworze. W ukryciu przed granatową policją chowali dokumenty i kosztowności zamurowując je w ścianach, piecach i w piwnicach. W tej sytuacji przedstawiciele gminy żydowskiej liczącej około 2000 wyznawców, postanowili bezpiecznie zachować Tory – archiwalia świadczące o ich tożsamości.

Zwrócono się z tą prośbą do ówczesnego burmistrza Marcina Brzęka i jego żony Zofii, właścicieli manufaktury tkackiej i modrzewiowej willi pod cmentarzem, z prośbą, aby przyjęli te pamiątki pod opiekę.

Dlatego też dwa pergaminowe zwoje Tory znacznej wielkości i wagi przetrwały pod opieką rodziny Brzęków niepokój wojny, lata wyzwolenia i czasy ostatnich transformacji. Od 1994 roku po likwidacji rodzinnego domu w Błażowej, pamiątki te przechowywałam w Warszawie. Poszukiwania członków gminy żydowskiej w USA za pośrednictwem Instytutu Historycznego i Muzeum Żydów Polskich nie przyniosły rezultatów.

Wobec zainteresowania obecnego burmistrza rozwojem muzealnictwa w Błażowej uważam, że nadszedł moment, aby ten cenny dokument dawnej i obecnej społeczności Żydów przekazać miastu. Czynię to więc po 75 latach i oczekuję poszanowania tych pamiątek, zabezpieczenia w stosownej szklanej gablocie i prezentowania mieszkańcom i gościom.

Pozostaję z wyrazami uznania i gotowości dalszej pomocy w ratowaniu zabytków przeszłości w regionie i mieście.

Rena Brzęk-Piszczowa

dr nauk humanistycznych

adiunkt uczelni warszawskich

błażowianka, wnuczka byłego

burmistrza miasta Marcina Brzęka